Spis treści
Paracetamol w ciąży - skąd kontrowersje?
Przeglądając badania naukowe nie można opierać się na samych nagłówkach. Przypomina to trochę przegląd Internetu lub standardowej prasy. W nagłówku zwykle pojawia się ucięta myśl, która ma przyciągnąć uwagę, jednak gdy zagłębimy się w tekst to ukazuje nam się szerszy kontekst wypowiedzi, który stawia ją w zupełnie innym świetle. Przyjrzyjmy się zatem wypowiedzi, która w niedalekim czasie obiegła cały świat – paracetamol przyjmowany przez ciężarną może być powodem wystąpienia u dziecka autyzmu. Ile w tym prawdy? W tym artykule sięgniemy wspólnie do badań.
Pierwsze badania - 2018 rok.
Jednym z pierwszych przeglądów sugerujących związek między przyjmowaniem paracetamolu w ciąży, a zaburzeniem rozwoju neurologicznego dziecka pojawił się w 2018 roku. Zwrócono uwagę na możliwy związek między dłuższym czasem stosowania tego leku, a późniejszą diagnozą ADHD, spektrum autyzmu lub niższym ilorazem inteligencji.
Określenie ,,dłuższa ekspozycja” jest tutaj kluczowa, ponieważ wskazuje nie na jednorazowe przyjęcie leku w sytuacji kryzysowej, a jednak przyjmowanie długotrwałe.
Przegląd literatury z 2021 roku
Inny przegląd literatury, z 2021 roku sugeruje związek między ekspozycją na paracetamol w okresie ciąży, a pojawieniem się zaburzeń neurologicznych (spektrum autyzmu, ADHD, obniżony poziom rozwoju intelektualnego), podwyższonym ryzykiem niezstąpienia jąder u chłopców czy wnętrostwa. Jednak przegląd ten opiera się o badania eksperymentalne (na modelach zwierzęcych) oraz epidemiologiczne, gdzie nadal mogą występować czynniki zakłócające, takie jak czynniki genetyczne, czy choroby matki predysponujące do przyjmowania leków, gdzie same obciążenia zdrowotne matki już mogą być czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się zaburzeń u dziecka.
Najnowsze analizy
W 2024 roku w literaturze pojawiły się wyniki metaanalizy obejmujące 2,5 miliona szwedzkich dzieci. Badania miały na celu weryfikację związku między ekspozycją na paracetamol w okresie ciąży, a późniejszym wystąpieniem zaburzeń neurologicznych u dziecka.
Jak przeprowadzono badania?
Wyniki badań
Narażenie na paracetamol było statystycznie częstsze u dzieci pochodzących z rodzin o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, wyższym wskaźniku masy ciała we wczesnej ciąży oraz tych deklarujących palenie w okresie ciąży, a także u rodziców posiadających diagnozę jakichkolwiek schorzeń psychicznych czy zaburzeń neurorozwojowych.
Według końcowych wyników dzieci narażone na paracetamol były nieco bardziej narażone na zdiagnozowanie autyzmu, ADHD i niepełnosprawności intelektualnej, jednak w porównawczych modelach z kontrolą rodzeństwa taki związek się nie potwierdził.
Innymi słowy, analizy kontroli rodzeństwa nie znalazły dowodów związek ekspozycji paracetamolu w okresie ciąży, a wyższym ryzykiem autyzmu, ADHD lub niepełnosprawności intelektualnej u dzieci.
Skąd wzięły się wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa leków?
Widzimy zatrważające ilości leków przyjmowanych przez ciężarne. 8 na 10 kobiet w ciąży przyjmuje co najmniej jeden lek (na receptę lub nie), a największy odsetek stanowi właśnie paracetamol. Zastanawiająca jest słuszność tak łatwego sięgania po leki, czy przypadkiem u części tych kobiet nie ma innego sposobu rozwiązania ich problemu zdrowotnego.
Przykładowo, w sytuacji bólu przewlekłego, który może dotykać ciężarne, takie jaki bóle bioder, kręgosłupa czy spojenia łonowego zamiast sięgać po leki warto najpierw skonsultować się z fizjoterapeutą. Pytanie, w jaki sposób i czy w ogóle pacjentki są o tym informowane i edukowane.
Podsumowanie
Podsumowując, na obecny stan wiedzy medycznej paracetamol nadal jest uznawany za najbezpieczniejszą możliwość leczenia bólu i gorączki wśród ciężarnych. Dotychczasowe badania nie potwierdzają jednoznacznie jego negatywnego wpływu na rozwój płodu, jednak są podstawą do edukacji ciężarnych, aby sięgały po leki nawet uznawane za te o minimalnym ryzyku z dużą rozwagą i z konkretnego powodu.
Źródła:
Bauer, A. Z., Swan, S. H., Kriebel, D., Liew, Z., Taylor, H. S., Bornehag, C. G., Andrade, A. M., Olsen, J., Jensen, R. H., Mitchell, R. T., Skakkebaek, N. E., Jégou, B., & Kristensen, D. M. (2021). Paracetamol use during pregnancy – a call for precautionary action. Nature reviews. Endocrinology, 17(12), 757–766. https://doi.org/10.1038/s41574-021-00553-7
Bauer, A.Z., Swan, S.H., Kriebel, D. et al. Paracetamol use during pregnancy — a call for precautionary action. Nat Rev Endocrinol 17, 757–766 (2021). https://doi.org/10.1038/s41574-021-00553-7
Ahlqvist VH, Sjöqvist H, Dalman C, et al. Acetaminophen Use During Pregnancy and Children’s Risk of Autism, ADHD, and Intellectual Disability. JAMA. 2024;331(14):1205–1214. doi:10.1001/jama.2024.3172
FAQ
Najczęściej zadawane pytania o paracetamol w ciąży
Czy paracetamol w ciąży jest bezpieczny?
Tak, obecnie paracetamol uznawany jest za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy w ciąży. Ważne jednak, aby stosować go tylko wtedy, gdy jest to konieczne, w najmniejszej skutecznej dawce i przez możliwie krótki czas.
Czy paracetamol w ciąży zwiększa ryzyko autyzmu u dziecka?
Dotychczasowe badania nie potwierdzają jednoznacznie związku między paracetamolem a zwiększonym ryzykiem autyzmu. Najnowsze metaanalizy wskazują, że takie obawy mogą być przesadzone, a wyniki wcześniejszych badań były obciążone czynnikami zakłócającymi.
Czy paracetamol w ciąży wpływa na ADHD i rozwój intelektualny dziecka?
Nie ma jednoznacznych dowodów na negatywny wpływ paracetamolu na rozwój neurologiczny dziecka. Pojawiały się takie hipotezy, jednak badania kontrolne, np. w analizie rodzeństwa, nie potwierdziły tych zależności.
Jakie są alternatywy dla paracetamolu w ciąży?
Przy bólu pleców, bioder czy spojenia łonowego warto najpierw skonsultować się z fizjoterapeutą. Niefarmakologiczne metody (odpoczynek, ćwiczenia, masaż, ciepły prysznic) mogą być skuteczną alternatywą przed sięgnięciem po lek.
Czy mogę brać paracetamol w każdej ciąży?
Paracetamol można stosować w każdej ciąży, o ile nie ma przeciwwskazań zdrowotnych. Zawsze warto jednak skonsultować się z lekarzem prowadzącym przed zażyciem leku.
